01.01.1996 FAMLAT.TXT FAMILIENAMEN IN NEDERLAND "Mijn naam is ..." Velen vragen zich af, waar zijn of haar naam vandaan komt, wat de naam betekent, of de naam veel voorkomt, en zo ja, waar? De belangrijkste hulpbron bij het genealogisch onderzoek naar namen vormt het Nederlands Repertorium van Familienamen, een bewerking van het materiaal, dat bij de Volkstelling uit 1947 is verzameld. Over elke provincie is een deel verschenen, en in de meeste archieven zijn ze beschikbaar. Ieder deel is bovendien voorzien van een inleiding over specifieke naamtypes in de behandelde provincie. Zo gaat het deel van Overijssel in op de daar veelvuldig voorkomende namen, die op -ing of op -ink eindigen. De meeste namen bestonden al tijdens de tijd van Napoleon, maar in de jaren daarna moesten alle mensen een vaste naam aannemen. Daar zijn overzichten van gemaakt. Namen zijn in te delen in een aantal hoofdgroepen. In de eerste plaats kan een naam afgeleid zijn van een patroniem, ook wel afstammingsnamen genoemd. Veelal wordt de achternaam gevormd door de tweede naamvalsvorm van de voornaam van de vader: In de Middeleeuwen kennen we namen als Janne Rembrechtssone of Jan Gillysz maar ook Johan Rolovingssoen. Modernere vormen zijn Jan Willemse, Gerrit Pietersen, Jan Klaassen, Piet Cornelissen, Sonja Barend, Ger Matthijssen, Aage Meinesz, Willem Barendsz, Willem Karelse, Geert Rijkse etc In het Fries eindigen veel namen op -a, die ook op deze manier ontstaan zijn uit vadersnamen, zoals Alberda, Algra, Ripperda, Eisinga, Wiebenga, Roelsma, Klasema. Een andere grote groep namen zijn ontleend aan beroepen. Het valt op, dat er veel ambachten tussen zitten, zoals timmerman, bakker, kok, boer, brouwer, dekker, koster, klerk. Heel oude namen zijn Coleman, Oleyman, de Scriver, Schulte, Vleyshouwer. Soms is de herkomst wat moeilijker te herkennen, zoals in de naam Stijf, die afkomstig blijkt te zijn van een voorvader, die stijfselmaker was. Een andere belangrijke groep: afkomstig uit een plaats of streek. Van Buren, Van Rijen, Van Dongen, Van Utrecht, Van Haarlem, Van Zwolle, Van Aken, Van Vreden, Van Ardenne, Van Vlaanderen, Van Bohemen, Van Zweden, De Zeeuw, Schouwenaar, Van Kempen, Hollander, Brabander, Kempenaar, van Gelder, Tukker, Veling (van Westfalen), de Vlamink, Munsterman, Dinkelman, Stavorius, Winsemius, Geesteranus, Holwerda, Oudega, Muntinga, van Reymerswael, van Borselen, van Sitteren, ... enz. Een belangrijke groep namen in met name het oosten van Nederland zijn vooral ontleend aan (oude) boerderijnamen, die tot vaak in de dertiende eeuw zijn terug te vinden. Vaak zijn ze in combinatie met het voorvoegsel Groot of Klein te herkennen, zoals Groot Ebbink, Groot Koerkamp, Groot Landeweer, Groot Lipman, Groot Obbink, Klein Swormink. Combinaties van patroniemen en boerderijnamen komen veel voor. Roelvink is afgeleid van zoon van Rudolf, Rolf, maar ook van een van de dertien boerderijen met die naam, die in de veertiende eeuw in Twente lagen. Weer een andere groep namen zijn ontleend aan zaken uit het landschap, zoals een heuvel, een dijk, een sluis, een huis. Van Dijk, van de Water, van de Broek, van de Heuvel, van den Donk, Te Riet, van de Wijngaard, Buitenhuis, Rozenboom. Veel namen zijn samengetrokken, zoals in Verdonk, maar ook in Denekamp, Olde Nordkamp, Steenkamp, Molenkamp. Een andere vorm van namen zijn de namen, die afgeleid zijn van bepaalde eigenschappen. Hierin kennen we varianten als: . Fysieke aspecten: Blindeman, de Reus, van den Borst . Leeftijd: de Jonge, Veroude, Jongeling, Vanderkinderen . Karakter: de Deugd, de Hoon, Hoogmoed . Gedrag: de Kruif, den Boef, Sukkel . Familie: Nefkens, Oomen, Vondeling, Kostwinder . Geloof: de Geus, de Joode . Bezit: de Knijff, Krediet . Stand: Burgers, Jonkers, Heeren, Zwerver Namen kunnen tot slot ook afgeleid zijn van: . dieren: De Leeuw . planten: De Roos . kleur: De Bruijn, Oranje . weeknamen: Zondag, Vrijdag . feesten: Paschen, van Pinxteren . getallen: Vanagt, Zevens Een bijzondere groep vormt de namen van vondelingen. Niet alleen werden namen gewoon verzonnen, maar sluiten ook vaak aan bij omstandigheden waaronder een vondeling is gevonden. Van de Baan kan zijn ontstaan, doordat een vondeling werd gevonden op de Baangracht, zoals Poortman op de poort van het weeshuis kan duiden. Als het sneeuwde of de maan scheen op het moment dat iemand werd gevonden kan dat een aanleiding zijn geweest om hem Sneeuw of Maan te noemen, of Bijnagt Over namen is enorm veel gepubliceerd. In de boekenlijst (gen_boek.txt) wordt een globaal overzicht gegeven. Raadpleeg ook de bibliotheek, maar u kunt ook terecht bij het P.J. Meertens Instituut in Amsterdam. De meest voorkomende namen in Nederland in 1947 waren: De Jong (54.955), De Vries (48.504), Jansen (47.098), Bakker (36.828), Van den Berg (36.415), Van Dijk (35.764), Visser (34.291), Meijer (33.813). Een bijzondere groep namen is afkomstig uit het Latijn of het Grieks. Hieronder volgt een lijst met namen, voor een groot deel ontleend aan een lijst van Piet Molema, die in november 1991 in de Genea.028 echo is gepubliceerd, voor een ander deel uit eigen onderzoek. Daarnaast zit ook een bijdrage hierbij van Henno Zelis. Naast enkele namen, die inderdaad van latijnse of griekse oorsprong zijn zitten er ook namen tussen, die als gevolg van een modeverschijnsel een latijns of grieks uiterlijk hebben gekregen. Veel wetenschappers en dominees in vroeger tijden vonden hun naam veel interessanter of voornamer klinken, wanneer het een latijns of grieks uiterlijk had. Het is een greep uit vele namen; het onderstaand overzicht dient slechts als voorbeeld. Bekende afleidingen: Onbekende afleidingen: Agricola (De) Boer Holtius Arntzenius Arnt(s), Arends Hossius Astorphius Van Asdorf Kisselius Bachusius Bakhuis Koppius Bolsius Bol(s) Kirunius Borgesius Borg Lamerus Bouricius Brouwer Langeranus Bredius Van Bree Leoninus Brouerius Brouwer Lucius Campo (A ..) (van der) Velden Lullius (sic) Canisius van Kanis Malcomesius Canisius Huntgens Masius Corstius Corst Mollerus Costerus Coster Mulerius Cramerus Cramer Musculus (Spieren?) Crollius Croll Musius Cuperus/Couperus Kuiper Mylius Erasmus Gerrits Neratius Eysosonius Eysson Noltenius Faber/Fabricius (De) Smi(d)t(s) Ouberius Felinius Cats (Felix=kat) Paludanus van den Broek Fledderus de Fledder Patronus Gatsonides zoon van Gatse Peckius Geesteranus Van der Geest Piglius Greidanus greide(=weiland) Preatorius Gronovius Van Gronau Puppius Grotius de Groot Reddingius(?) Hajenius Hayo/Haye/Hayes Rhenius (van Rijn?) Hajonides zoon van Hayo/Haye Rhodius Hazewindus Hazewind Rollerus Hermanides zoon van Herman Scriverius Heydanus van der Hey(i)den Silvius Hilarides zoon van Hille Stangerus Hondius de Hond Stochius Hulsius Huls Stoltzius Jansonides z.v.Jan (Jansen) Stratenus Jansonius Jans(s)en Swalmius (van Swalmen?) Jongerius de Jong(h) Switterius Junius du Jon Sylvius Killianus Van Kiel Taconis Knottnerus Kn”ter Talesius Lemnius Lemmens Taurinus Lindenhovius Van 't Lindehof Thilenus Loenius van Loen (Loon) Toxopeus Luberti Lubbers Velius Mensonides zoon van Menso Verrutius Mercator Cramer Vesalius Molinaeus Moulijn Vigilantus Montanus van den Berghe Vl‰us Nauta Schipper Wiselius Neomagus v.Nijmegen Wittenius Noordanus Van Noorden Zo‰sius Paulides zoon van Paul Zuerius Pavius Pauw Pistorius Bakker NAGEKOMEN: Posthumus/a geb. na dood Vader Ascensius van Assen (Asche) Radius Rademaker? Becanus van Beek Radix wortel Balbus Stotteraar Replius Von Repelen Arminius Harmsen Roldanus Van Rolde Goropius van Gorp Satorius Snijder(s) Apis de Bie Schotanus v.d.Schoot Goltzius van Goud Simonides zoon van Simon Forestus van Foreest Sutorius Schoenmaker Grevius van Grave Tamerus Ter Meer Coxis de Kok Taxis, von van Hulst Emmius van Emmen (Emmo) Tilan(i)us van Tiel Nerdensius van Naarden Tollius Toll Verdinius Van Verden Vi‰tor Kuiper Vi‰tor Mandenvlechter Voetius Voet Vortius van Vorst Vossius Vos Waelaus De Wael Werumeus Van Wierum Wesselius Wessel, Van Wesel Winsemius Van Winssum Witsius Wits Ynsonides zoon van Ynse LATIJNSE VOORNAMEN Met toestemming overgenomen uit: Gen. Tijdschrift v. O. Brabant, jaargang 1991, blz. 49, 50 Artikel van J.M.P. de Groot, "What is in a name" Ik zal niet de enige zijn, die in het begin van mijn genealogische werk- zaamheden enige tijd nodig heeft gehad, om er achter te komen dat Derick, Dirck, enz. de roepnaam van Theodorus is. En het is juist voor beginnende genealogen, dat ik hierna een aantal roep- namen verklaar. Het komt namelijk niet zelden voor, dat in notari‰le en rechterlijke archieven en in doop-, trouw- en begraafboeken, dan weer de ene en elders weer de andere naam wordt gebezigd. Zo is het ook uitkijken met, als voorbeeld, Hester Theeuwens. Als zij nog jong is, zal Hester de dochter van Matheus (roepnaam Theeuwen) zijn. Maar als Hester wordt begraven, dan is de kans groot, dat Hester de huisvrouw of weduwe van Matheus is. Opletten dus! Weer een ander fenomeen is de toponymica. Joannes van Herpen is misschien Joannes uit Herpen, die zich in "mijn" dorp heeft gevestigd. Maar het is ook niet uitgesloten, dat de bewuste Joannes inmiddels de familienaam Van Herpen heeft aangenomen. Aad Adrianus Goijart Godefridus Maij Maria Aard Arnoldus Gijp Gijsbert Meck Maria Aelke Aldegonda Hermina Hermana Meeus Bartholomeus Aeltien Alida Hester Ester Mijntje Wilhelmina Aleijt Alida Heijlke Helena Neeske Agnes Ardina Arnolda Hilleke Hildegonda Neeskina Agnes Arike Adriana Huig Huga Neysel Agnes Arnt Arnoldus Jaan Adriana Netje Antonia Baes Sebastianus Ja(a)xke Jacoba Nol Arnoldus Beel(ke) Isabella Jen Joanna Olke Aldegonda Broes Ambrosius Jenneke Joanna Ordina Arnolda Ceel Marcellus Jenno Joanna Peer Petrus Cool Nicolaas Jokkemijn Jacoba Peerken Petronella Delis Aegidius Jurien George Pleuntje Appolonia Deliske Aegidia Kool Nicolaas Qrensen Quirinus Derick Theodorus Krien Quirinus Rijk Richardus Dielis Aegidius Kriena Quirina Rijxken Richarda Dirck Theodorus Krijn Quirinus Steijnken Christina Dircxken Theodora Kuijntje Cunera Sijmen Simon Dora Theodora Lamers Lambert Theeuwen Matheus Eechte Agata Lana Appolonia Truda(Trude) Geertruida Eike Ida Lauke Laurentia Ude (Uke) Oda Emerens Emerentia Lavrijs Laurentius Uwen Ivo Emke Emerentia Lena,Leentje Helena Vrijnske Laurentia Erdien Arnolda Lena,Leentje Magdalena Wilberdina Willebrorda Fijtje Sophia Lena,Leentje Leonarda Wilbert Willebrordus Geert Gerardus Leunis Appolonius Wolter Woltherus Geurt Goijart Leuntken Appolonia Wouter Woltherus Gielis Michael Loefken Ludolfa Ijtje Alida Gillis Aegidius Lijntken Katarina Zeelen Marcellus Goort Goijart Marca Marcella